Վերահսկենք մեր շրջակա միջավայրը

1. Ինչպիսի միջավայրում ենք ապրում մենք, փորձեք ինքներդ գնահատել ձեր շրաջակա միջավայր որակը:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                     Մենք  ապրում ենք անբարենպաստ միջավայրում, որտեղ օդը և հողը աղտոտված  է: Այդ խնդիրները հնարավոր է լուծել, օրինակ էլեկտրականության, գազի, ջրի ծախսը նվազեցնելով, կարելի է նվազեցնել նաև արտանետումների ծավալը: Մեր հանրապետությունում շատ են արտանետումները, որոնց վրա շատ անգամ աչք են փակում և չեն լուսաբանում , կամ էլ լուսաբանելուց հետո էլ ոչ ոք չի արձագանքում և խնդիրը մնուրմ է բաց. հատկապես աղբի հարցը, որի վերամշակման ոչ մի միջոցառում չի իրականացվում: Կան աղբի տեսակներ, որոնք մնում են հարյուրավոր տարիներ, դրա հետևանքով վնասում են մեր առողջությանը: Այս ամենը իր հերթին, բայց հիմնական խնդիրը տեսնում եմ իշխանությունների անտնտեսվար քաղաքանության մեջ, որոնք քաղաքի անհարկի ասվալտապատումներից այն կողմ չեն կարողանում գնալ: Արտասահմանյան երկրների փորձը՝ ինչքան ասես, կարելի է միայն ճիշտ կազմակերպել աշխատանքը բարեխիղճ ու հասկացող մասնագետների միջոցով: Սակայն մեզ մոտ մի քանի բիոզուգարաններրով են փորձում հարց լուծել, կամ էլ քողարկվում են «Համաշխարհային ճգնաժամով»:
2.  Ինչպե՞ս է ազդում շրջակա միջավայրը ձեր առողջության վրա, եթե կան առանձնակի դրսևորումներ, ներկայացրեք կոնկրետ օրինակներով:                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                                          Հողը աղտոտվում է նաև մետաղների, ածխի և այլ ռեսուրսների բաց արդյունահանման հետևանքով: Օրինակ՝ ածխի բաց արդյունահանման հետևանքով շատ վտանգավոր նյութեր դուրս են նետվում հողի մեջ և աղտոտում այն: Նայև գոյություն ունի «անապատացում»  էկոլոգիական տերմինը: Անապատացումը, դա հողի մահն է, այսինքն հողում գտնվող աղերը, բարենպաստ նյութերը ոչնչրացվում են: Դա կարող է լինել անտառածածկ տարածքների ոչնչացման հետևանքով, գերարածեցման հետևանքով արոտավայրերի ոչնչացման, լճերի, գետերի, ջրային միջավայրի անխնա օգտագաործման հետևանքով առաջացած ճահճացման, կամ չորացման, ստորգետնյա ջրերի բարձրացման հետևանքով աղակալված վարելահողերի և այլն:  Թունավոր  տարրերով շրջակա միջավայրի աղտոտվածությունը առաջին հերթին ազդում է երեխայի օրգանիզմի վրա, ընդ որում այդ տարրերի կուտակումը տեղի է ունենում դեռևս ընկերքում: Կախված այն բանից, թե շրջապատում որքան շատ է ծանր մետաղների առկայությունը, կարելի է որոշել, թե մարդու օրգանիզմում որքան է նրա քանակը և վերջին շրջանում արյան պլազմայի , մեզի և մյուս հյուսվածքների հետազոտությունների շարքում ավելացել է նաև մազերի հետազոտությունը, որը հնարավորություն կտա գնահատելու օրգանիզմում ծանր մետաղների առկայության չափն ու ազդեցությունը: 2010թ-ի Հունվարին Ավդալբեկյանի անվան Առողջապահության ազգային ինստիտուտի հիգիենայի ամբիոնի աշխատակիցների՝ Ա. Ղազարյանի, Ն. Խաչատրյանի, Ս. Ղուկասյանի, Ս. Մինասյանի, Լ. Բարդումյանի հետազոտությունների արդյունքում հետազոտվել են Երևանի 7 և Արզականի 1 պատահականորեն ընտրված մանկապարտեզների երեխաների մազերի նմուշները: Գյուղի և քաղաքի երեխաների մազերում ծանր մետաղների հավասար առկայությունը ցույց է տալիս տոքսիկանտների օդային և ջրային տեղափոխումը կարող է կատարվել զգալի հեռավորության վրա գտնվող տարածքները: Շրջակա միջավայրի ուսումնասիրությունները բացահայտել են կապը շրջակա միջավայրի աղտոտվածության և մազերում հայտնաբերված ծանր մետաղների միջև: Կապարի ուԿադմիումի կուտակումը երեխաների օրգանիզմում բացատրվում է ավտոտրանսպորտի արտանետումներով: Խորհուրդ է տրվում հատկապես տրանսպորտից օգտվող երեխաների հիգիենայի վրա ուշադրություն դարձնել, որովհետև կեղտոտ ձեռքերը բերանը տանելով նրանք կարող են թունավոր մետաղների ներմուծման պատճառ դառնալ: Դրանք կուտակվում են օրգանիզմում և խցանումներ առաջացնում լյարդի ու երիկամների ծորաններում, որի հետևանքով այդ օրգանները սկսում են վատ աշխատել: Վատն այն է, որ այդ մետաղները օրգանիզմի մեջ են մնում և ինքնուրույն դուրս չեն գալիս:
   Դուրս բերել դրանք կարելի է օգտագործելով սօիտակ սունկի, կաթի մեջ պարունակող սպիտակուցներ, ինչպես նաև պեկտին, որը լինում է մալմալադի, մրգահատապտուղային ժելեներում: Դժվարությունը կայանում է նրանում, որ պետք է վերոհիշյալ մթերքները  ստացված լինեն էկոլոգիապես մաքուր շրջաններից ու զերծ լինեն վնասակար նյութերից :
   Հայաստանում մյուս պետությունների համեմատ քաղցրահամ ջուրը շատ է, բայց ՀՀ քաղցրահամ ջուրն էլ անմասն չի մնում մարդու  վնասակար ազդեցությունից: ՋԷԿ-երի աշխատանքի հետևանքով մեծ քանակությամբ տաք ջուր է լցվում բնական ջրամբարները, որի պատճառով առաջ են գալիս մի շարք էկոլոգիական խնդիրներ՝ ջրի գոլորշիացման ակտիվացումը, կենսոլորտին հասցրած անդառնալի վնասը, ջրի լուծելիության հետևանքով ապարների  և այլ թափոնների (եթե այդպիսիք կան) քայքայումը:                                                                                                                                                   
   
    3. Ինչպե՞ս եք պատկերացնում շրջակա միջավայրի վերահսկողությունը, ինչպե՞ս այն դարձնել ավելի արդյունավետ: Ի՞նչ դեր ունի հասակարական վերահսկողությունը, ինչպե՞ս մեծացնել այն:                                                                                                                                                                                                                                                   Խնդիրն ավելի խորքային է ու լուծել այն մի մեթոդով անհնարին է, պետք են կոմպլեքս միջոցառումներ: Բոլոր բնագավառներում մենք միաժամանակ պետք է աշխատենք: Միայն շրջապատը մաքրելով մենք անվերջ կմաքրենք ու մարդիկ դա կընդունեն որպես իրողություն: Պետք է բոլոր բնակավայրերի ամենատարբեր օղակներ աշխատեն. Օրինակ՝ քաղաքային բակերում վերացնել է պետք բոլոր խանգարող ու անթույլատրելի վայրում կառուցած ավտոտնակները և բնակիչների միջոցով կանաչապատման ու առատնկման աշխատանքներ իրականացնել: Փոխանակ դժգոհելու, թե մարդիկ աղբը թափում են այս ու այնտեղ, պետք աղբի մշակման բարդագույն խնդրին լուծում տալ, թե չե մենչ շուտով կհայտնվենք մի մեծ աղբանոցում: Առաջին գործը իշխանությունների գործուն կամքն է, իսկ մյուսը՝ միջազգային փորձի հիման վրա մի նախագծի մշակումը,միահամուռ  ջանքերի շնորհիվ կյանքի կկոչվի:
   Հասարկության հետ աշխատանքը ավելի բարդ է , պետք է ներքաշվեն բոլոր կառույցները՝ մանկապարտեզ, դպրոց, ընտանիք, հիմնարկներ՝մասնավոր ու պետական: Լուսաբանումն էլ վերջին տեղը չի զբաղեցնում, եթե ոչ առաջին: Ցավոք, բոլոր վերը նշված կառույցները զատված են, իսկ հասարակությունը լրիվ ուրիշ արժեքներով է տարված: Աշխատանքը համակարգված կհամարվի, եթե բոլոր այդ ծառատունկերը կատարվեն բնակավայրերին մոտ, այդպես ավելի հավանական կլինի, որ մնացած հոգսը ծառերի նկատմամբ կկատարվի հենց բնակիչների կողմից: Կարելի է լուսաբանելով այդպիսի գործընթացը, հետաքրքրությունը մեծացնել նրա նկատմամբ:
   Գոհունակությամբ կարելի է նկատել, որ հասարակության մի շերտ է առաջանում, որը ուշադիր է էկոլոգիական խնդիրների նկատմամբ ու պետք եղած ժամամանակ միահամուռ օգտագործում իր ձայնի իրավունքը: Այսպիսի արձագանքը իհարկե հնարավոր դարձավ համացանցի միջոցով, որտեղ դաշտը ավելի ազատ է ու շփման րջանակը ավելի մեծ:
   Արևի էներգիան՝ Էներգիայի փոխարկման համակարգերի մեջ օգտագործվում են ոսպնյակներ կամ հայելիներ կենտրոնացնելու համար լույսի մեծ տարածք փոքր հեծանի վրա։
   Արևային էնեկտրակայնները առաջին անգամ ստեղծվել են 1980-ական թվականներին։ Առաջինը եղել է Կալիֆորնիայում: Այսօր արևային էներգիայի արտադրության ոլորտում աշխարհի առաջատար երկրներն են՝ ԱՄՆ, Իսպանիա, Չինաստան,Գերմանիա, Իտալիա, Հնդկաստան: Աշխարհի ամենահզոր արևային էլեկտրակայանը գտնվում է Հնդկաստանում. այն Չարանկա Սոլար Փարկն է, հզորությունը կազմում է 214 մեգավատտ։
   Հայաստանում այս ոլորտ դեռ զարգացման փուլում է։ Դեռևս չկա կառուցված որևէ էլեկտրակայան։ Բայց վերականգնվող էներգիայի մշակույթը արդեն գործում է մեր երկրում։
   Բայց, այնտեղ, որտեղ կառուցվում են արևային ոսպնյակները, հողը չի ստանում բավարար արևային էներգիա, դրա հետևանքով տեղի է ունենում հողի դեգրեդացիա:
   Քամու էներգիա
   Քամին առաջանում է ճնշման, կլիմայի փոփոխության հետևանքով: Այս էներգիայի օգտագործումը շատ տարածված է, հատկապես Դանիայում (28%), բայց, որպեսզի ամբողջությամբ օգտագործվի քամու էներգիան, պետք է կառուցել մոտավորապես 50կմ հողմակայաններ: Այդ ժամանակ, կարելի կլինի արդեն չօգտագործել ավանդական էներգիայի աղբյուրները՝ ԱԷԿ, ՀԷԿ, ՋՐԷԿ, որոնք շատ լուրջ էկոլոգիական վնաս են տալիս բնությանը:  Իսկ քամու էներգիան  էկոլոգիապես անվտանգ է:
   Կան նաև մակընթացության, ալիքների, տորնադոների և այլ այլընտրանքային էներգիայի աղբյուրներ, բայց նրանք դեռ ուսումնասիրվում են և դեռ ոչ-մի տեղ չեն օգտագործվել:
   Ես չեմ ասում, որ միայնակ կարող ենք վերացնել էկոհամակարգի բոլոր խնդիրները, բայց պետք է յուրաքանչյուրը աչքի առաջ ունենա շրջակա միջավայրի իրեն հասանելի հատվածը և ուժերի ներածին չափով հոգ տանել:                                     
    4. Ի՞նչ ես անում դու, որպեսզի բարելավես շրջակա միջավայրի որակը:                                                                                                                                                                                                                                                                                              Ես անում եմ միայն այն, ինչն իմ ուժերի սահմաններում է, այսինքն աշխատում եմ չախտոտել շրջակա միջավայրը, խորհուրդ եմ տալիս ուրիշներին ավելի հոգատար գտնվել բնության հանդեպ: 
   5. Հիմնավորել թե ինչու՞ միջազգային համագործակցույթունը բնապահպանության բնագավառում չի տալիս ակնկալվող ցանկալի արդյունք:
           Միջազգային համագործակցությունը այդքան էլ արդյունավետ չէ, որովհետև ամեն մի պետություն մտածում է իր շահի մասին: Հիմա օրենք է ելել, որի շնորհիվ հարուստ պետությունները օգնելու համար աղքատ պետություններից գնում են տարածքներ և շահագործում այն, օրինակ ԽՍՀՄ-ի տարիներին կառուցվեց մեր ատոմակայանը, որի ժամկետը արդեն անցել է, և այն կամ պետք է քանդեն, կամ վերանորոգեն: Այս ամենը էկոլոգիական մեծ խնդիր է, քանի որ հարուստ պետութոյւնը շահագործելով այդ տարածքը ավելի շատ վնաս է պատճառում աղքատ պետությանը, քան  օգուտ  տալիս: